Demansla Mücadelede Yeni Dönem: Çocukluk Çağına Odaklanın!
Uzmanlar: Demansın Kökleri Çocukluk ve Hatta Bebekliğe Kadar Uzanıyor!
UCL, Chicago Üniversitesi ve Leeds Beckett Üniversitesi araştırmacıları, demansın sadece yaşlılık değil, çocukluk döneminden itibaren şekillenen bir süreç olduğuna dikkat çekti.
Demansın global etkisi her geçen yıl büyüyor
Demans hastalığıyla yaşayan insan sayısının 60 milyonu aştığı tahmin ediliyor. Bu durum her yıl 1,5 milyondan fazla ölüme ve küresel sağlık ekonomisine yaklaşık 1,3 trilyon ABD doları maliyete neden oluyor. Ancak, onca bilimsel araştırmaya ve yatırım yapılan milyarlarca dolara rağmen, demans için hâlâ kesin bir tedavi bulunmuyor.
Değiştirilebilir risk faktörleriyle mücadele mümkün
Birçok kişinin aksine düşündüğünün aksine, bunama yaşlanmanın kaçınılmaz sonucu değil. Uzmanlar, demans vakalarının %45’inin, dünya genelinde yaygın olan 14 değiştirilebilir risk faktörünün azaltılmasıyla önlenebileceğini belirtiyor. Bu faktörler arasında obezite, egzersiz eksikliği ve sigara kullanımı yer alıyor.
Önleme stratejileri daha erken yaşlara kaymalı
Geleneksel olarak bu riskler, orta yaşlardan itibaren inceleniyor. Ancak araştırmacılar, 10 ila 40 yaş arası dönemin daha etkili bir müdahale fırsatı sunduğunu savunuyor. Özellikle bu dönemde edinilen sağlıksız alışkanlıkların yerleşik hale geldiği ve ileriki yaşlarda değiştirilmesinin zorlaştığı vurgulanıyor.
Çocukluk dönemi demans için kritik olabilir
Demansın köklerinin çocukluk hatta bebeklik dönemine kadar uzanabileceği belirtiliyor. Araştırmalar, erken dönem risk faktörlerinin ileriki yaşamda demans riskini etkileyebileceğini gösteriyor. Beynin yaşam boyunca üç aşamadan geçtiği (gelişim, stabil dönem, gerileme) göz önüne alındığında, özellikle erken yaşlarda gelişim dönemindeki etkiler oldukça önemli hale geliyor.
11 yaş bilişsel seviyesi 70 yaş performansını belirliyor
Uzun vadeli çalışmalarda, bir bireyin 70 yaşındaki bilişsel performansının, 11 yaşındaki seviyesinden önemli ölçüde etkilendiği tespit edildi. Aynı şekilde, beyin taramalarında gözlemlenen bazı yapısal değişimlerin, mevcut yaşam tarzından çok, erken yaş maruziyetleriyle ilişkili olduğu görüldü.
Önleme yaşam boyu sürmeli
Demans riskini azaltmak için tek bir çözüm yok. Ancak uzmanlar, özellikle toplum temelli politikalar, daha sağlıklı çevreler ve iyi bir eğitim sisteminin, en etkili çözümler arasında yer aldığını belirtiyor. İlaçla müdahale yerine yaşam tarzı odaklı stratejiler öneriliyor.
Uluslararası konsensüs ve strateji önerisi
UCL, Chicago Üniversitesi ve Leeds Beckett Üniversitesi’nden bilim insanları dahil 33 uluslararası uzmanın yayınladığı konsensüs bildirisine göre:
Demans riski ancak daha sağlıklı ortamlar, daha iyi eğitim ve koordineli kamu politikaları ile azaltılabilir.
Demansa karşı atılacak adımlar için asla erken ya da geç değildir.