Probiyotik ve Prebiyotik Farkı: Hangisine Gerçekten İhtiyacınız Var?
Probiyotikler ve Prebiyotikler: Farkları Nelerdir ve Her İkisine de İhtiyacınız Var mı?
Probiyotikler ve prebiyotikler, bağırsak sağlığı ve mikrobiyom dengesi açısından önem taşıyor. Peki bu iki kavram ne anlama geliyor ve nasıl etki ediyor?
Günlük yaşamda karşımıza çıkıyorlar
Eczanelerde ya da süpermarket raflarında probiyotikler ve prebiyotiklerle karşılaşmak oldukça yaygın. Bu bileşenler, belirli yiyeceklere eklenebiliyor, içecek ya da hap formunda takviye olarak alınabiliyor ya da doğal olarak besinlerde bulunabiliyor.
Pek çok kişi, bu maddelerin sağlıklı olduğunu ya da “mikrobiyom için faydalı” olduğunu duymuş olabilir. Peki, mikrobiyom tam olarak nedir ve bu iki kavram arasındaki fark ne?
Tanımlar: Probiyotik nedir, prebiyotik nedir?
BM Gıda ve Tarım Örgütü ve Dünya Sağlık Örgütü (WHO), probiyotikleri “yeterli miktarlarda uygulandığında sağlık açısından fayda sağlayan canlı mikroorganizmalar” olarak tanımlar. Bu mikroorganizmalar yoğurt, lahana turşusu ve kombucha gibi fermente gıdalarda ve takviyelerde bulunur.
Prebiyotikler ise probiyotiklerin hayatta kalmak için ihtiyaç duyduğu “besin kaynağı”dır. Genellikle diyet lifi şeklindedir. İnülin, dirençli nişasta, pektin gibi lif türlerini içerir. Doğal olarak bitkisel gıdalarda bulunur ya da takviye olarak alınabilir.
Mikrobiyomla ilişkileri ne?
Hem probiyotikler hem de prebiyotikler, vücuttaki mikroorganizma topluluğu olan mikrobiyomu destekler. Mikrobiyom; ağızda, bağırsakta, ciltte, solunum yollarında ve ürogenital sistemde bulunur.
Mikrobiyom her bireyde farklıdır ve yaşam boyunca değişir. Diyet, hijyen, antibiyotik kullanımı gibi faktörler, mikrobiyomun çeşitliliğini ve sağlıklı/sağlıksız mikroorganizma dengesini etkiler.
Mikrobiyomda sağlıksız bir yapı oluştuğunda buna disbiyoz denir. Bu durum ishal, kabızlık, irritabl bağırsak sendromu, egzama veya akne gibi sağlık sorunlarına yol açabilir.
Antibiyotik sonrası mikrobiyom desteği
Antibiyotik kullanımı mikrobiyom yapısını bozabilir. Bu yüzden antibiyotik sonrası probiyotik takviyesi yaygın hale gelmiştir. Ancak bu uygulamanın etkileri bilimsel olarak karmaşık ve net değildir.
Probiyotik takviyeleri etkili mi?
Klinik çalışmalar, sağlıklı bireylerde probiyotik takviyelerinin mikrobiyom çeşitliliğini artırmadığını ortaya koymuştur. Hatta bazı veriler, bu takviyelerin kısa vadede mikrobiyal çeşitliliği azaltabileceğini göstermiştir.
Prebiyotiklerin rolü
Prebiyotik takviyeler üzerine yapılan araştırmalar daha sınırlıdır. Ancak probiyotiklerle birlikte kullanıldığında bazı sağlık etkileri gözlemlenmiştir. Bu etkiler arasında nöropsikiyatrik durumlar, diyabet ve hafif bilişsel bozukluklar yer alır. Ancak bulgular kesin değildir.
Fermente gıdalar (peynir, yoğurt, kimchi, tempeh) probiyotik açısından zengindir. Lifli bitkisel besinler ise prebiyotik kaynağıdır. Çeşitli sebze ve meyve tüketimi, farklı lif türlerinin alınmasını sağlar ve mikrobiyomunuzu çeşitlendirir.